Η ασφυξία της ανδρικής πανοπλίας

Από μικρή ηλικία ξεκινάει η γαλούχηση των αγοριών με διάφορες ιδέες και προκαταλήψεις, ενισχύοντας μια ταυτότητα φύλου που εχθρεύεται την ευαλωτότητα και την αυθεντική επαφή με το συναίσθημα, πότε με πιο εμφανείς τρόπους και πότε με πιο διακριτικούς. Έμφυλα παιχνίδια, καλλιέργεια ανταγωνισμού και επιθετικότητας, διάφορα αποφθέγματα-νουθεσίες («Τα αγόρια δεν κλαίνε», «Να είσαι δυνατός»), επιστρατεύονται για να χτίσουν μια περσόνα με κομμάτια της ύπαρξης ατροφικά ή και κατακρεουργημένα. Στη λογική τους συνέχεια διαπλάθουν άντρες που είναι –ή αποσκοπούν καταναγκαστικά να είναι- αρχέτυπα επιτυχημένου καριερίστα, σκληρού αρσενικού ως κινηματογραφική φιγούρα, ασυγκράτητου κυνηγού που βιώνει τη γυναίκα ως θήραμα και τρόπαιο. Αυτά στη μεριά της απαστράπτουσας βιτρίνας ενός καθημερινού Χόλυγουντ που αποτελούν την «ελκυστική» πτυχή.

Η εικόνα ωστόσο πέρα και πίσω από τη βιτρίνα δεν είναι ούτε ελκυστική ούτε ιδιαίτερα λειτουργική αναφορικά με τον τομέα της ψυχικής υγείας. Αυτή η σύγκρουση βασικών ανθρωπίνων αναγκών, αυθεντικότητας και προσδοκιών, ανάλογα και με το επίπεδο αυτογνωσίας και συνειδητότητας του καθενός, εκφράζεται σε ψυχοσωματικά συμπτώματα. Συνήθη μεταξύ αυτών είναι οι πονοκέφαλοι, γαστρεντερολογικά προβλήματα, στυτικές δυσλειτουργίες, υπερκόπωση. Σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο συναντάται άγχος, εκνευρισμός, οργή και ξεσπάσματα, συναισθηματική απόσυρση. Τα δάκρυα που δεν εκφράζονται από φόβο ή ντροπή παραμένουν στο κεφάλι και το βαραίνουν, πιέζοντας, απαιτώντας τη φυσική τους έκφραση. Το συναίσθημα που «καταπίνεται» γιατί θεωρείται πως ο κόσμος το εχθρεύεται και το απαξιώνει, κατακάθεται στο στομάχι και πιέζει. Η κούραση, η προσδοκία, η πίεση, η κατακερματισμένη αντίληψη της ερωτικής επαφής, βαραίνουν με τη σειρά τους τα γεννητικά όργανα.

Κεντρικό ζητούμενο στην ανατροπή αυτών των στερεοτύπων και ψυχοκοινωνικών καταναγκασμών είναι πρωτίστως η αμφισβήτησή τους ως ένας απόλυτος κανόνας που οτιδήποτε περάν αυτού στιγματίζεται ως αδύναμο, ανάξιο, παρά φύση. Αυτό ανοίγει το δρόμο για να εξερευνηθούν εναλλακτικά μοτίβα σκέψης, συμπεριφοράς και συσχέτισης με τον κόσμο και τους άλλους ανθρώπους. Δίνεται χώρος στο ψυχικά μικρό αγόρι να δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα πέρα από τη γεμάτη αναχρονιστικές νόρμες ανατροφή του, όπου βασικοί πυλώνες είναι το παιχνίδι, η ξεγνοιασιά, το χάδι, η επαφή, η φροντίδα, το κλάμα και το γέλιο. Η έκφραση και η επικοινωνία γίνονται βασικοί οδοί για μια επαναδιαπραγμάτευση της εργασιακής, κοινωνικής, ερωτικής του υπόστασης.

Το πρότυπο του «σκληρός άνδρας που αντέχει», μετουσιώνεται σε ανθεκτικός άνθρωπος που φροντίζει και φροντίζεται, δημιουργώντας βιώσιμα συστήματα ανατροφοδότησης που δεν εξαντλούν αλλά αναζωογονούν. Το χρήμα και η καριέρα από αυτοσκοποί εκπίπτουν σε μέσα προς την εκπλήρωση των αυθεντικών αναγκών, απελευθερώνοντας υπαρξιακό χώρο και επιτρέποντας προσαρμογές, μικρές ή μεγάλες. Το σεξ, από status και αποξενωτική δοκιμασία ανάγεται σε σχεσιακή πραγματικότητα που αφομοιώνει αρμονικά επιθυμίες, φαντασιώσεις, απόλαυση αλλά και αγκυλώσεις, τραύματα και ανησυχίες. Η κοινωνική ζωή, από μια εγρήγορση αποφυγής βαθύτερων ζητημάτων, ντροπής ή και ανταγωνισμού, γίνεται ένας χώρος αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης καθώς επιτρέπονται να εξερευνηθούν ζητήματα που ούτως ή άλλως είναι πανανθρώπινα και απασχολούν την πλειονότητα των ανθρώπων, είτε συζητούνται ή όχι.

Ο δρόμος της αλλαγής δεν είναι εύκολος. Αιώνες προπαγάνδας, στερεοτύπων, γαλούχησης. Ωστόσο διακρίνεται ως απαραίτητος δεδομένου του ψυχικού και κοινωνικού κόστους αυτής της ανδρικής πανοπλίας που στην καλύτερη δεν επιτρέπει σε ανθρώπινους ψυχισμούς ν’ αναπνεύσουν ελεύθερα και ν’ απολαύσουν όλο τον πλουραλισμό της ζωής και στη χειρότερη εκτρέπονται σε φαινόμενα μοιραίων προβλημάτων υγείας, κακοποίησης, ενδοοικογενειακής βίας, αυτοκτονιών.